CHOROBY KOŃCZYN U BYDŁA – PROFILAKTYKA I LECZENIE

Ocenę stanu zdrowia kończyn zwierząt w stadzie przeprowadza się w oparciu o takie wskaźniki jak: odsetek krów z objawami kulawizny w ciągu roku oraz odsetek krów brakowanych z powodu chorób kończyn.
Do typowych chorób kończyn należą:

międzypalcowe zapalenie skóry,
rozwarstwienie,
wysięk – (flegma międzypalcowa),
palcowe zapalenie skóry.

MIĘDZYPALCOWE ZAPALENIE SKÓRY
Schorzenie to występuje bardzo często w gospodarstwach, gdzie prowadzona jest intensywna produkcja mleka i stanowi jedną z głównych przyczyn kalectwa racic u bydła.

Rys6 — Rysunek 1. Międzypalcowe zapalenie skóry

Choroba rozpoczyna się od momentu pojawienia się wilgotnego, o nieprzyjemnym zapachu (śmierdzącego) stanu zapalnego skóry w przestrzeni międzypalcowej. W praktyce często spotyka się nazwę: „śmierdząca noga” [Rys. 1].
Zapalenie skóry międzypalcowej może rozprzestrzeniać się do rogu pięty przyległej racicy. Nieprawidłowe ukształtowanie powierzchni rogowej, tzn. występowanie krawędzi lub szczelin może prowadzić do ucisku kory w tej okolicy z wyraźnie występującą bolesnością lub kulawością [Rys. 2].
Infekcja przyspiesza tworzenie warstwy rogowej ściany i podeszwy, głównie w zewnętrznej tylnej racicy. W wyniku tego racica ta staje się nadmiernie wysoka i znacznie przeciążona.
Ucisk kory pojawia się w przeciążonej zewnętrznej tylnej racicy i utrzymując się przez dłuższy czas prowadzi do poważnego uszkodzenia kory albo jej zniszczenia. Produkcja substancji rogowej ustaje i rozrasta się wgłębienie w zrogowaciałej podeszwie. Taki defekt nosi nazwę wrzodu podeszwy.

Infekcja w stadzie uaktywnia rozrost części rogowej na wszystkich racicach. Prowadzi to do powstania szczelin na powierzchni pięty tylnych racic, jak również może wywołać podobne problemy na przednich racicach.
Międzypalcowe zapalenie skóry jest powodem:

• dużej liczby zniekształceń racic i nieprawidłowego ułożenia nóg (krowy dostosowują swoją pozycję [Rys. 2a], jednak zewnętrzna racica zostaje przeciążona),
• dużej liczby krów kulawych,
• przedwczesnej utraty wartości hodowlanej.
Do sposobów profilaktyki infekcji i likwidacji jej skutków należą:
• mycie (kąpiele) kończyn
• higieniczne warunki utrzymania zwierząt w budynkach inwentarskich,
• regularne i fachowo wykonywane przycinanie racic.

nieprawidowapostawa — Rysunek 2. a) Nieprawidłowa postawa krów wynikająca
z międzypalcowego zapalenia skóry, b) prawidłowa postawa krów
[Fot. B. Szymańska]

UNICORN – MAŚĆ DO PIELĘGNACJI RACIC

Właściwości
Uniwersalna maść kopytowa UNICORN jest preparatem do stosowania zewnętrznego przeznaczonym do pielęgnacji racic. Maść działa antyseptycznie, przeciwzapalnie, ściągająco i izolująco na racice. Nadaje elastyczność i spoistość, uodparniając róg kopytowy na urazy mechaniczne. Zawarty w maści olej lniany działa przeciwzapalnie, odżywczo na koronkę i jako olej tłusty osłaniająco. Olej terpentynowy wzmacnia róg miękki i kruchy a także wywołując miejscowe przekrwienie warstwy rogotwórczej korony – stymuluje produkcję rogu kopytowego. Dziegieć sosnowy działa antyseptycznie i głęboko przeciwzapalnie, zwłaszcza w przewlekłych stanach zapalnych. Uodparnia róg na urazy mechaniczne oraz zapobiega procesom gnilnym. Jest doskonałym środkiem zabezpieczającym przed wilgocią.

Wskazania
Maść UNICORN jest przydatna w następujących przypadkach:

powstanie przerw w łączności rogu puszki kopytowej tj. szczelin, rozpadlin, ścian pustych i oddzielonych.
zwiększona łamliwość rogu (nadmiernie wilgotny lub suchy róg),
gnicie opuszek racic,
nagnioty i podbitki,
zniszczona glazura racic,
kostnienie chrząstek kopytowych,
ścieśnienie kopyt.

Systematyczne, profilaktyczne stosowanie maści skutecznie zapobiega powstawaniu ww. schorzeń.

Stosowanie i dawkowanie
Maść należy stosować wyłącznie na racice czyste oraz suche.
Maść stosuje się wcierając ją dokładnie w spodnie części racic, w ilości 5 – 10 g maści na racicę. W przypadku zniszczenia warstwy glazurowej maść należy energicznie wcierać również w koronki, co drugi dzień.

ROZWARSTWIENIE [LAMINITIS]
Rozwarstwienie jest zaburzeniem metabolicznym kory, które pojawia się głównie w okresie okołowycieleniowym. Często jednak zostaje ono zauważone jakiś czas później, kiedy ujawnia się jako zespół zmiany przy wytwarzaniu części rogowej i zmian kształtu racicy. Rozwarstwienie właściwe nie utrzymuje się długo ( od kilku dni do kilku tygodni), jednak zmiany w kształcie osłabionej racicy mogą pociągnąć za sobą przedłużające się problemy z przenoszeniem ciężaru ciała.
Trwające ciągle przeciążanie racicy ułatwia powstawanie rozwarstwienia, dlatego ujawnia się ono najczęściej, w przypadku zewnętrznych tylnych racic. Efektem tego jest zwiększone wytwarzanie masy rogowej prowadzące do nadmiernego wzrostu racicy, co prowadzi do jeszcze większego jej obciążenia [Rys.3].

W wyniku tego powstaje ucisk na korę i owrzodzenie podeszwy oraz obserwuje się, że zwierzęta przyjmują nieprawidłową sylwetkę z powodu bólu panującego w zewnętrznych, tylnych racicach.

Do charakterystycznych zmian spowodowanych rozwarstwieniem zalicza się:

• skrzywienie noska,
• wyraźne pierścienie wzrostowe opadające ku tyłowi,
• żółte lub czerwone przebarwienia (wskutek płynu tkankowego lub krwi) w części rogowej podeszwy i białej linii,
• defekty w białej linii.

Rozwarstwienie [Laminitis] pojawia się najczęściej w okresie okołoporodowym i jest skutkiem: przedłużającego się obciążenia, (kiedy zwierzę z powiększonymi zewnętrznymi racicami chodzi po twardej powierzchni) oraz nieprawidłowego żywienia. Środkiem zapobiegającym rozwarstwieniu i jego skutkom jest regularne przycinanie racic oraz rozsądne żywienie.
Należy zapamiętać, że krowy, które miały częste międzypalcowe zapalenie skóry lub rozwarstwienie będą miały do końca życia zniekształcone racice z tendencjami do niewłaściwego rozwoju i wzrostu. Jedynie regularne przycinanie racic może umożliwić użytkowanie tych zwierząt w stadzie.

WYSIĘK – [FLEGMA MIĘDZYPALCOWA]
Wysięk miedzypalcowy jest stanem zapalnym między palcami [Rys. 4], czyli powyżej skóry międzypalcowej i jest połączony z twardą opuchlizną w środku obszaru pęcinowego, dokładnie nad przestrzenią międzypalcową. Zwierzę wyraźnie kuleje. Rozpoczęcie leczenia w początkowym etapie powstałego schodzenia (przy udziale zastrzyków i zasypek) spowoduje, że stan zapalny zwykle będzie zanikał i nie spowoduje trwałego uszkodzenia. Natomiast, jeśli leczenia się nie podejmie lub podejmie się je zbyt późno, wówczas zapalenie może przeniknąć przez skórę między palcami powodując w efekcie przedłużające się utykanie.

wyrastania — Rysunek 4. Wysięk – (flegma międzypalcowa) [Fot. B. Szymańska]

Na podstawie obserwacji wynika, że częste pojawianie się wysięku międzypalcowego w stadzie może ulec zredukowaniu przez stosowanie mycia (kąpieli) kończyn w formalinie. Jest to bardzo istotne przy wolnostanowiskowym utrzymaniu zwierząt.
Nie wolno stosować kąpieli w formalinie, gdy zapalenie przeniknęło przez skórę międzypalcową zwierzęcia.

PALCOWE ZAPALENIE SKÓRY
Palcowe zapalenie skóry charakteryzuje się ograniczonymi objawami, którym towarzyszy powierzchniowe zapalenie skóry na pograniczu z racicą. Pochodzenie tej choroby nie jest znane [Rys. 5].

miejscawystepowania — Rysunek 5. Miejsca występowania palcowego zapalenia skóry.

Charakterystycznym zjawiskiem tego zapalenia jest to, że przyległe owłosienie zwykle przyjmuje pozycję pionową. Skutecznym sposobem leczenia w tym przypadku jest miejscowe leczenie tetracykliną lub „fioletem gencjanowym”.
Typowym objawem choroby jest wyraźne utykanie zwierzęcia.
Palcowe zapalenie skóry może spowodować nadmierny przyrost części rogowej.

dr Anna-Maria Szymańska
02.06.2006